
Kolonoskopia to badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które pozwala lekarzowi dokładnie obejrzeć wnętrze jelita grubego. Choć może budzić niepokój u pacjentów, to jedno z najskuteczniejszych narzędzi diagnostycznych w kierunku raka jelita grubego oraz innych poważnych schorzeń. W artykule wyjaśniamy, na czym polega zabieg, jak się do niego przygotować, kto powinien wykonać badanie oraz jakie powikłania po kolonoskopii mogą się pojawić. Zwracamy również uwagę na znaczenie pobrania wycinków do badania histopatologicznego i omawiamy, jak wygląda badanie.
Kluczowe punkty
- Badanie kolonoskopii rozpoczyna się od wprowadzenia przez odbyt specjalnej rurki, która pozwala obejrzeć wnętrze przewodu pokarmowego i ocenić jego stan. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie nieprawidłowości i wdrożenie odpowiedniego postępowania.
- Aby procedura przebiegła prawidłowo, trzeba się odpowiednio przygotować. Przygotować się do kolonoskopii należy poprzez zastosowanie lekkostrawnej diety i środków oczyszczających, co pozwala uzyskać czytelny obraz i skrócić czas badania.
- Przeciętny czas badania to kilkanaście do kilkudziesięciu minut, choć może się on wydłużyć w zależności od indywidualnej sytuacji oraz zakresu wykonywanych czynności.
- Badanie uchodzi za bezpieczny sposób oceny stanu przewodu pokarmowego, choć w rzadkich przypadkach mogą pojawić się niepożądane reakcje, jak krwawienie lub reakcja ogólnoustrojowa.
- Uzyskany wynik ma duże znaczenie w dalszym postępowaniu diagnostycznym lub terapeutycznym. Pozwala wykluczyć lub potwierdzić podejrzenia i ocenić konieczność dalszych procedur.
Co to jest kolonoskopia i na czym polega to badanie?
Kolonoskopia to badanie endoskopowe dolnego odcinka przewodu pokarmowego, podczas którego lekarz bada wnętrze jelita grubego za pomocą giętkiego instrumentu zakończonego kamerą. Kolonoskopia pozwala na dokładne obejrzenie ścian jelita i ocenę ewentualnych zmian, takich jak polipy, nadżerki czy zmiany nowotworowe. Zabieg trwa zazwyczaj od 20 do 40 minut, a jego czas może się wydłużyć, jeśli konieczne jest pobranie wycinków do dalszej diagnostyki lub usunięcie zmian.
Jakie są wskazania do kolonoskopii i kiedy lekarz może zlecić to badanie?
Badanie do światła jelita jest zalecane, gdy występuje potrzeba dokładnego rozpoznania niepokojących dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Można je zrobić m.in. w przypadku podejrzenia zmian nowotworowych, przewlekłych stanów zapalnych takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zmiany w części jelita grubego. Gdy raz pojawią się objawy w postaci długotrwałej biegunki o nieznanym pochodzeniu, utraty krwi z przewodu pokarmowego czy zmiany rytmu wypróżnień, konieczne może być wykonanie tego rodzaju procedury diagnostycznej.
Zalecenia obejmują również działania lecznicze – można wtedy robić takie czynności jak usunięcie ciał obcych, poszerzanie zwężeń czy tamowanie krwawienia. U niektórych osób konieczne jest też oznaczenie miejsc zmienionych chorobowo przed planowaną operacją lub zmniejszenie ciśnienia w rozszerzonej części jelita.
Zabieg wprowadzenia aparatu do światła jelita pozwala nie tylko rozpoznać problem, ale też reagować na niego podczas jednej sesji – wszystko zależy od obrazu uzyskanego podczas badania i stanu danej części jelita grubego. W wielu przypadkach wystarczy raz przeprowadzić procedurę, aby uzyskać pełny obraz i jednocześnie wdrożyć odpowiednie działania terapeutyczne.
Przygotowanie do kolonoskopii
Przygotowanie pacjenta do badania jest kluczowe dla jego prawidłowego przebiegu. W dniach poprzedzających badanie należy przejść na dietę płynną i stosować środki przeczyszczające. Dni przed planowaną kolonoskopią pacjent powinien unikać pokarmów bogatoresztkowych. Rano w dniu badania dozwolone jest picie wody, o ile lekarz nie zaleci inaczej. Najczęściej stosowane preparaty to Fortrans (na receptę), CitraFleet (na receptę), Forlax (bez recepty), Rectanal i Proctanal Enema (do oczyszczenia odbytnicy). W dzień poprzedzający badanie należy przestrzegać zaleceń dotyczących dawkowania i schematu płukania jelita. Odpowiednie przygotowanie decyduje o jakości uzyskanego obrazu wnętrza jelita.
Jakie są przeciwwskazania do kolonoskopii i kto nie powinien wykonywać tego badania?
Badania do światła jelita nie przeprowadza się u osób z ciężkimi stanami zapalnymi jamy brzusznej. Jednym z głównych powodów niewykonania badania jest zapalenie otrzewnej, które wymaga pilnego leczenia chirurgicznego. Ryzykowne jest także przeprowadzanie procedury przy perforacji, czyli przerwaniu ciągłości ściany przewodu pokarmowego – mogłoby to pogorszyć stan chorego.
Nie zaleca się też przeprowadzania badania przy ostrym zapaleniu uchyłków oraz w przebiegu piorunującego zapalenia jelita grubego, ze względu na duże ryzyko powikłań. W takich przypadkach decyzję o dalszym postępowaniu podejmuje się indywidualnie, uwzględniając ogólny stan chorego i możliwe zagrożenia.
Jak wygląda przebieg badania i ile może trwać kolonoskopia?
Aby procedura przebiegła prawidłowo, osoba badana musi odpowiednio się przygotować. Należy przygotować przewód pokarmowy poprzez zastosowanie specjalnej diety oraz środków oczyszczających. Samo badanie może zostać przeprowadzone w różny sposób – badanie wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym lub w bardziej komfortowej formie, jaką jest kolonoskopia w znieczuleniu ogólnym (czyli z zastosowaniem narkozy).
W trakcie procedury osoba badana układana jest na boku, a specjalny przyrząd wprowadzany jest w głąb ciała, by możliwe było ocenienie stanu ścian przewodu pokarmowego. Czas potrzebny na wykonanie procedury zależy od tego, jak przebiega kolonoskopia – czy badanie przeprowadzane jest wyłącznie diagnostycznie, czy też zachodzi potrzeba wykonania dodatkowych czynności. W wielu przypadkach przebiega badanie sprawnie, ale gdy potrzebne są interwencje, może ono zająć więcej czasu.

Czy kolonoskopia boli? Jakie objawy może odczuwać pacjent?
Dla wielu pacjentów kluczowe pytanie brzmi: czy kolonoskopia boli? Odczuwa się pewien dyskomfort, zwłaszcza przy przechodzeniu kolonoskopu przez zakręty jelita. Badanie może powodować uczucie rozpierania z powodu wprowadzanego powietrza. Znieczulenie ogólne lub sedacja znacznie redukują ból. Kolonoskopia jest badaniem obciążającym dla organizmu, ale środki farmakologiczne stosowane w trakcie zabiegu znacznie poprawiają komfort pacjenta.
Jakie mogą być powikłania po kolonoskopii i kiedy zgłosić się do lekarza?
Choć badanie jest uważane za mało obciążające, w nielicznych przypadkach może prowadzić do komplikacji wymagających interwencji medycznej. W sytuacjach, gdy badanie służyło jedynie rozpoznaniu, ryzyko powikłań jest bardzo niskie — przedziurawienie ściany przewodu pokarmowego zdarza się w mniej niż 0,1% przypadków. Większe ryzyko występuje u osób starszych oraz u tych z chorobą uchyłkową lub przewlekłym zapaleniem jelita grubego.
W przypadku procedur rozszerzonych, takich jak usuwanie zmian w prawej części przewodu, może dojść do krwawienia lub perforacji. Im większy rozmiar zmiany, tym większe ryzyko komplikacji miejscowych. Rzadko, ale poważnym następstwem może być uszkodzenie śledziony.
Należy również pamiętać, że stosowane leki przeczyszczające i przygotowanie do badania mogą obciążać układ sercowo-naczyniowy. U około 0,1–0,2% osób odnotowano zaburzenia krążenia związane z fazą przygotowawczą.
Do niepokojących sygnałów, które mogą pojawić się po procedurze, należą gorączka, dreszcze, krwawienie z przewodu pokarmowego lub silne napięcie w jamie brzusznej. W przypadku ich wystąpienia należy niezwłocznie udać się do lekarza lub na szpitalny oddział ratunkowy.
Dlaczego kolonoskopia jest kluczowa w diagnostyce raka jelita grubego?
W trakcie badania lekarz może wykonać biopsję lub usunąć polip, co może być równoznaczne z leczeniem. Wycinki przesyła się do badania histopatologicznego w celu oceny zmian. W przypadku rozpoznania raka jelita grubego konieczne jest dalsze leczenie onkologiczne. Wczesna diagnostyka istotnie poprawia rokowanie. Śródoperacyjne leczenie polipów może zapobiec ich zezłośliwieniu.
Kolonoskopia w ramach NFZ
Badanie może być wykonane w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, jednak wymagane jest zlecenie od lekarza. Badanie na NFZ realizowane jest według harmonogramu kolejek oczekujących. W sytuacjach pilnych lub podejrzenia raka jelita grubego pacjent kierowany jest w trybie przyspieszonym. Wskazane jest uprzednie przygotowanie pacjenta do badania zgodnie z wytycznymi.
Leki i preparaty na hemoroidy
Podsumowanie
Kolonoskopia to jedno z najważniejszych narzędzi we współczesnej medycynie, które może realnie wpłynąć na poprawę rokowania i wczesne rozpoznanie poważnych schorzeń. Badanie jest wykonywane zarówno w celach diagnostycznych, jak i terapeutycznych, a jego skuteczność potwierdzają wieloletnie obserwacje kliniczne.
Aby możliwe było jego przeprowadzenie, trzeba odpowiednio się przygotować – dokładne oczyszczenie przewodu pokarmowego ma kluczowe znaczenie dla jakości uzyskanego obrazu. Kolonoskopia polega na oglądaniu wnętrza jelita grubego za pomocą elastycznego przyrządu i pozwala ocenić jego stan w czasie rzeczywistym. W trakcie kolonoskopii można pobrać fragmenty tkanek do analizy lub przeprowadzić drobne interwencje. Wykonania kolonoskopii nie należy odkładać, gdy istnieją wskazania – odpowiednio wcześnie przeprowadzone badanie jest wykonywane sprawnie i przynosi istotne informacje diagnostyczne.
Bibliografia
- Reguła J., Butruk E. Endoskopia przewodu pokarmowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2021.
- Lewandowski J. (red.). Standardy opieki gastroenterologicznej. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii, Warszawa 2022.
- Małecka-Panas E. (red.). Gastroenterologia praktyczna. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2021.