Kolposkopia to badanie ginekologiczne, które pozwala na ocenę powierzchni szyjki macicy, pochwy oraz sromu przy użyciu przyrządu optycznego zwanego kolposkopem. Badanie kolposkopowe odgrywa istotną rolę w diagnostyce zmian przednowotworowych i raka szyjki macicy. W artykule wyjaśniamy, czym jest kolposkopia, jakie daje wyniki, jak przygotować się do badania, czy jest ono bolesne oraz czy niesie ze sobą powikłania. Poruszymy także wątek interpretacji wyników, wskazań do pobrania wycinka oraz znaczenia kolposkopii w profilaktyce raka szyjki macicy.
Kluczowe punkty
- Kolposkopia to precyzyjna metoda oceny dolnego odcinka dróg rodnych, polegająca na szczegółowym oglądaniu struktur przy pomocy specjalistycznego sprzętu optycznego.
- Badanie kolposkopowe pozwala dokładnie ocenić pochwę oraz tarczę szyjki macicy, wykrywając zmiany, które mogą być niewidoczne podczas rutynowej cytologii. Jest to kluczowe narzędzie w profilaktyce onkologicznej.
- Kolposkopia jest nieinwazyjnym badaniem, które można bezpiecznie wykonywać również w ciąży, o ile nie ma medycznych przeciwwskazań. Procedura nie wymaga znieczulenia ani hospitalizacji.
- Podczas badania urządzenie kolposkopowe jest ustawiane na około 20 cm od wejścia do pochwy. Do uwidocznienia nieprawidłowości stosuje się preparaty takie jak kwas octowy oraz płyn Lugola.
- Badanie odbywa się po wprowadzeniu wziernika do pochwy, co umożliwia szczegółową ocenę powierzchni, koloru, unaczynienia tkanek oraz obecności ektopii szyjki macicy.
- Kolposkopia jest stosowana nie tylko w diagnostyce zmian przednowotworowych, ale także jako uzupełnienie przy nieprawidłowych wynikach cytologii czy nawracających infekcjach pochwy.
Czym jest kolposkopia i na czym polega badanie?
Kolposkopia to diagnostyczne badanie endoskopowe, które umożliwia ocenę części pochwowej szyjki macicy. Polega na wizualnym oglądaniu szyjki macicy od strony pochwy przy użyciu specjalnego przyrządu optycznego, zapewniającego powiększony obraz jej powierzchni. Procedura odbywa się w pozycji leżącej na fotelu ginekologicznym, z użyciem narzędzia zapewniającego powiększenie obrazu od 5- do nawet 50-krotnego oraz oświetleniem umożliwiającym dokładną ocenę koloru, powierzchni i układu naczyń. Widoczne są wówczas nawet subtelne zmiany na szyjce macicy. Dodatkowo wykorzystuje się filtry oraz środki chemiczne, które podkreślają niejednorodności strukturalne. Nowoczesne urządzenia umożliwiają również wykonanie zdjęć oraz zapisu wideo, co pozwala na dokumentację i dalszą analizę obrazu uzyskanego w trakcie badania kolposkopem.
Jak przygotować się do kolposkopii?
Przygotowanie do badania kolposkopowego przypomina przygotowania do rutynowego badania ginekologicznego. Zaleca się wykonania kolposkopii w pierwszej połowie cyklu, najlepiej tuż po miesiączce. Na 1–2 dni przed wizytą należy unikać kontaktów intymnych i nie stosować leków dopochwowych. W dniu badania warto opróżnić pęcherz i poinformować lekarza o przebytych zabiegach. Procedury nie przeprowadza się w czasie obfitego krwawienia.
Kiedy warto wykonać kolposkopię i co można wykryć?
W diagnostyce zmian szyjki macicy, po uzyskaniu nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego, zazwyczaj jako pierwsze wykonywane jest badanie kolposkopowe. Kolposkopia pozwala na szczegółową ocenę powierzchni szyjki macicy oraz ujścia zewnętrznego kanału szyjki. Dzięki badaniu możliwe jest zlokalizowanie nieprawidłowych zmian, takich jak ektopia (rzekoma nadżerka), a także ocena przyczyn krwawień po stosunku, nawracających infekcji czy podejrzeń zmian przednowotworowych. W razie potrzeby podczas kolposkopii można podjąć decyzję o pobraniu wycinka do badania histopatologicznego, co jest niezbędnym etapem diagnostyki przed każdym planowanym zabiegiem na szyjce macicy. Badanie to przeprowadza się zwykle ambulatoryjnie, bez konieczności hospitalizacji.
Jeśli to konieczne, podczas kolposkopii można pobrać próbki do dalszych badań, takich jak analiza mikroskopowa (biopsja), testy wirusologiczne czy cytologiczne. Dzięki temu badaniu lekarz może też zaplanować odpowiednie leczenie – zarówno zachowawcze, jak i zabiegowe. Kolposkopia odgrywa kluczową rolę we współczesnej diagnostyce chorób szyjki macicy i powinna zawsze poprzedzać wszelkie zabiegi operacyjne w tym obszarze. Razem z cytologią jest podstawowym narzędziem do wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.
Kiedy warto wykonać badanie kolposkopowe?
- Gdy trzeba pobrać próbkę tkanki do szczegółowej analizy pod mikroskopem (badanie histopatologiczne).
- Jeśli wyniki cytologii wskazują na nieprawidłowości i trzeba dokładniej ocenić stan szyjki macicy.
- Przy podejrzeniu wczesnych zmian nowotworowych, które jeszcze nie dają wyraźnych objawów (rak przedinwazyjny).
- Do monitorowania efektów leczenia po operacjach szyjki macicy lub sromu związanych z chorobami nowotworowymi i ich stanami poprzedzającymi.
- Gdy pojawiają się niepokojące krwawienia lub plamienia, szczególnie po kontakcie seksualnym.
- W przypadku nawracających i trudnych do wyleczenia stanów zapalnych w obrębie pochwy i szyjki macicy.
- Gdy wykryto zmiany takie jak polipy, torbiele lub inne nieprawidłowości w obrębie szyjki macicy i pochwy.
- Przy problemach ze skórą sromu, które wymagają dokładnej diagnostyki (vulwoskopia).
Jedynym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia kolposkopii jest aktywna infekcja pochwy, gdyż w takich warunkach wyniki badania nie są miarodajne.
Kolposkopia vs histerostopia – czym się różnią
Histeroskopia, czyli wziernikowanie jamy macicy, to osobna procedura diagnostyczna, która służy do oceny błony śluzowej trzonu macicy. Wykonywana jest zwykle w dalszym etapie diagnostyki, jeśli istnieją wskazania do zbadania wnętrza macicy, na przykład przy nieprawidłowych krwawieniach lub podejrzeniu polipów i mięśniaków. Histeroskopia umożliwia dokładne obejrzenie struktur wewnątrzmacicznych i wspomaga postawienie precyzyjnej diagnozy.
Podsumowując, kolposkopia to podstawowe badanie szyjki macicy i jej ujścia, natomiast histeroskopia to bardziej zaawansowana procedura skupiona na diagnostyce trzonu macicy i jej wnętrza. Oba badania odgrywają ważną rolę w wykrywaniu zmian chorobowych i są stosowane komplementarnie w odpowiednich wskazaniach.
Interpretacja wyników badania kolposkopowego
Wyniki kolposkopii są oceniane przez lekarza na podstawie obrazu kolposkopowego oraz ewentualnej biopsji. Prawidłowy wynik badania wskazuje na brak zmian w nabłonku szyjki macicy. Nieprawidłowe wyniki mogą sugerować obecność zmian przednowotworowych, inwazyjnych lub infekcyjnych, w tym wirusa brodawczaka ludzkiego. Interpretacja wyników uwzględnia również historię cytologiczną pacjentki oraz obecność wirusa HPV. Wynik badania kolposkopowego może być podstawą do wykonania biopsji szyjki lub skierowania do dalszej diagnostyki.
Potencjalne powikłania i ryzyko
Kolposkopia jest badaniem nieinwazyjnym, a inwazyjnym staje się tylko wtedy, gdy dochodzi do pobrania wycinka. Biopsja szyjki macicy oraz procedury takie jak LEEP (elektrokonizacja szyjki macicy) czy LLETZ (elektroresekcja szyjki macicy) są zwykle wykonywane w znieczuleniu miejscowym i same w sobie nie powodują bólu po zakończeniu zabiegu. Po procedurze może pojawić się kilkudniowe plamienie lub niewielkie krwawienie, co jest normalną reakcją organizmu na ingerencję w tkanki. Po takich zabiegach zaleca się unikanie współżycia przez około 14 dni, aż do badania kontrolnego. Powikłania po kolposkopii są rzadkie i zwykle ograniczają się do niewielkiego krwawienia lub dyskomfortu. W wyjątkowych sytuacjach może dojść do infekcji dróg rodnych.
Koszt i dostępność badania
Kolposkopia może być wykonana bezpłatnie w ramach NFZ na podstawie skierowania od ginekologa. Cena badania prywatnie zależy od placówki i regionu i wynosi od 400 do 600 zł. W niektórych przypadkach kolposkopia wykonywana jest w centrum medycznym specjalizującym się w chorobach szyjki macicy.
Preparaty na infekcje intymne
Podsumowanie
Kompleksowa diagnostyka onkologicznie podejrzanych zmian szyjki macicy powinna zawsze opierać się na połączeniu badania kolposkopowego z oceną cytologiczną. Dzięki temu możliwa jest trafna analiza struktur w obrębie szyjki macicy i pochwy, znacznie dokładniejsza niż w przypadku standardowego badania ginekologicznego. Ocena tarczy szyjki macicy i ujścia zewnętrznego kanału rodnego stanowi istotny element w rozpoznawaniu zmian o charakterze łagodnym i podejrzanym. W sytuacji, gdy obraz budzi wątpliwości, lekarz może zaplanować dalsze postępowanie – obserwację, leczenie miejscowe lub zabiegowe. Wczesne wykrycie zmian przednowotworowych i nowotworowych umożliwia zastosowanie metod terapeutycznych o charakterze oszczędzającym, co jest szczególnie istotne u młodych kobiet planujących ciążę, zwiększając jednocześnie szansę na całkowite wyleczenie.
Bibliografia
Bręborowicz GH, red. Położnictwo i ginekologia. Tom 1. Wyd. 2. Warszawa: PZWL; 2020.
Paszkowski T, Kotarski J. Ginekologia onkologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2017.
Tomaszewski J. Kolposkopia – wskazania i interpretacja. Medycyna Praktyczna – Ginekologia i Położnictwo. 2023 [dostęp: 2025-07-13].
Paszkowski T. Kolposkopia w praktyce klinicznej. Medycyna Praktyczna. 2022 [dostęp: 2025-07-13].