Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych przenoszonych drogą płciową. Szacuje się, że większość osób przynajmniej raz w życiu zetknie się z tym patogenem, często nie zdając sobie z tego sprawy. Choć wiele infekcji przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie, niektóre typy HPV mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym nowotworów. Warto więc wiedzieć, jak rozpoznać zakażenie, jakie są metody leczenia oraz jak skutecznie się chronić.
Kluczowe punkty
- HPV jest jednym z najczęściej występujących wirusów przenoszonych drogą płciową.
Zakażenie dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn, a dochodzi do niego najczęściej podczas kontaktów seksualnych, choć możliwe są także inne drogi przenoszenia. Brak objawów nie oznacza braku zagrożenia, dlatego tak istotne są regularne badania przesiewowe.
- Niektóre typy wirusa mają wysokie ryzyko onkogenne.
Oznacza to, że mogą prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń, w tym raka szyjki macicy, gardła, odbytu czy nawet prącia. Dlatego wirus HPV uznawany jest za jeden z głównych czynników ryzyka nowotworów związanych z układem rozrodczym. Świadomość zagrożeń pozwala lepiej chronić swoje zdrowie.
- Wczesne wykrycie zakażenia zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
Dzięki badaniom przesiewowym, takim jak cytologia czy test DNA HPV, możliwe jest rozpoznanie zmian na bardzo wczesnym etapie, kiedy leczenie daje najlepsze rezultaty.
- Szczepienia przeciw HPV są bezpieczną i skuteczną metodą profilaktyki.
Chronią przed najczęściej występującymi typami wirusa o wysokim potencjale onkogennym i zalecane są zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców, jeszcze przed rozpoczęciem współżycia.
Czym jest wirus HPV?
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV – Human Papillomavirus) to bardzo zróżnicowana grupa obejmująca ponad 200 typów wirusów. Różnią się one miejscem występowania oraz skutkami zakażenia. Część z nich odpowiada za pojawienie się łagodnych zmian skórnych, takich jak brodawki na dłoniach czy stopach. Inne typy zajmują błony śluzowe narządów płciowych i jamy ustnej, a niektóre z nich mają zdolność do wywoływania stanów przedrakowych i nowotworów.
Do zakażenia wirusem HPV najczęściej dochodzi drogą płciową, jednak wirus może przenosić się także poprzez kontakt skórny lub poprzez drobne uszkodzenia naskórka. Rzadziej źródłem infekcji są przedmioty codziennego użytku, np. ręczniki czy bielizna, choć taka droga przenoszenia jest możliwa. Co ważne, zakażenie może wystąpić również u osób, które miały tylko jednego partnera seksualnego.
Objawy zakażenia wirusem HPV
Zakażenie wirusem HPV w większości przypadków przebiega bezobjawowo. Organizm potrafi samodzielnie poradzić sobie z wirusem w ciągu kilkunastu miesięcy, co sprawia, że wiele osób nigdy nie dowiaduje się o infekcji. U części chorych pojawiają się jednak zmiany skórne lub błon śluzowych. Najczęściej są to brodawki narządów płciowych, zwane kłykcinami kończystymi, które przybierają postać niewielkich, kalafiorowatych narośli. Zmiany te mogą powodować dyskomfort, świąd, a czasem ból podczas współżycia.
Kobiety zakażone HPV wysokiego ryzyka mogą mieć nieprawidłowości w badaniu cytologicznym, które świadczą o wczesnych zmianach w komórkach szyjki macicy. Takie zmiany nie dają objawów odczuwalnych przez pacjentkę, ale wymagają kontroli i ewentualnego leczenia. Zdarza się również, że zakażenie HPV powoduje nawracające infekcje w obrębie jamy ustnej bądź gardła, które mogą rozwijać się przez lata w sposób bezobjawowy.
Jakie choroby może powodować HPV?
Wirus HPV dzieli się na typy o niskim oraz wysokim potencjale onkogennym. Typy niskiego ryzyka najczęściej powodują zmiany łagodne, takie jak brodawki na skórze czy kłykciny kończyste. Choć nie są one zagrożeniem dla życia, bywają źródłem dyskomfortu i wstydu, a ich leczenie bywa długotrwałe.
Typy wysokiego ryzyka mają znacznie poważniejsze konsekwencje. Szczególnie niebezpieczne są infekcje przewlekłe, które mogą prowadzić do rozwoju stanów przedrakowych. Najlepiej udokumentowanym przykładem jest związek między zakażeniem HPV a rakiem szyjki macicy – niemal wszystkie przypadki tej choroby mają swoje źródło w długotrwałej infekcji onkogennymi typami wirusa. Oprócz tego HPV odpowiada również za część przypadków raka odbytu, prącia, a także nowotworów gardła i krtani.
Diagnostyka HPV – jakie badania wykonać?
Ze względu na to, że zakażenie HPV często przebiega bezobjawowo, istotną rolę odgrywają badania przesiewowe. Najbardziej rozpowszechnionym testem jest cytologia szyjki macicy, która pozwala wykryć nieprawidłowości w budowie komórek. Dzięki temu możliwe jest wczesne zdiagnozowanie zmian i podjęcie leczenia jeszcze zanim przekształcą się one w nowotwór.
Kolejnym narzędziem diagnostycznym jest test DNA HPV, który pozwala bezpośrednio wykryć obecność materiału genetycznego wirusa. Badanie to cechuje się dużą czułością i umożliwia ocenę, czy pacjentka jest zakażona typem wirusa o wysokim ryzyku onkogennym.
W niektórych przypadkach wykonuje się również kolposkopię, czyli badanie szyjki macicy pod powiększeniem. Umożliwia ono ocenę charakteru zmian oraz pobranie wycinka do dalszej analizy histopatologicznej. Regularne wykonywanie badań jest najskuteczniejszą metodą wczesnego wykrywania zagrożeń związanych z HPV.
Leczenie zakażenia wirusem HPV
Obecnie nie ma terapii, która pozwoliłaby całkowicie usunąć wirusa HPV z organizmu. Leczenie skupia się więc na zwalczaniu objawów, a także monitorowaniu ewentualnych powikłań. W przypadku brodawek narządów płciowych stosuje się zabiegi miejscowe, takie jak krioterapia, laseroterapia czy usuwanie chirurgiczne. Dostępne są również preparaty farmakologiczne, które pomagają w redukcji zmian, choć skuteczność bywa różna.
W przypadku wykrycia zmian przedrakowych szyjki macicy lekarz może zalecić zabiegi chirurgiczne, takie jak konizacja, polegająca na usunięciu fragmentu tkanki. Tego rodzaju leczenie pozwala na wyeliminowanie nieprawidłowych komórek i zapobieżenie rozwojowi raka. Bardzo istotne jest również regularne monitorowanie stanu zdrowia, aby szybko reagować w razie pojawienia się nowych zmian. Należy podkreślić, że w wielu przypadkach organizm samodzielnie eliminuje wirusa. U osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym infekcja może ustąpić w ciągu kilkunastu miesięcy. Dlatego ważne jest dbanie o ogólną odporność organizmu poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną i unikanie czynników osłabiających, takich jak chociażby palenie papierosów.
Profilaktyka – jak chronić się przed HPV?
Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed zakażeniem HPV są szczepienia. Preparaty dostępne na rynku chronią przed kilkoma najczęściej występującymi typami wirusa o wysokim ryzyku onkogennym. Szczepienie zalecane jest zarówno dziewczętom, jak i chłopcom, najlepiej jeszcze przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Badania jednoznacznie potwierdzają, że szczepienia znacząco zmniejszają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy i inne nowotwory związane z HPV.
Drugim filarem profilaktyki są badania przesiewowe. Regularna cytologia pozwala na wykrycie wczesnych zmian w komórkach szyjki macicy, a test DNA HPV umożliwia ocenę obecności wirusa w organizmie. Dzięki tym badaniom można rozpocząć leczenie jeszcze zanim infekcja wywoła poważne konsekwencje.
Stosowanie prezerwatyw zmniejsza ryzyko zakażenia, choć nie eliminuje go całkowicie, ponieważ wirus może przenosić się również przez kontakt skóry w miejscach nieosłoniętych. Warto jednak pamiętać, że prezerwatywa chroni nie tylko przed HPV, ale także przed innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową. Odpowiedzialne zachowania seksualne i dbanie o ogólną higienę ciała to dodatkowe elementy, które zmniejszają ryzyko infekcji.
Prezerwatywy - środki ochrony przed infekcjami
Podsumowanie
Wirus HPV to jeden z najczęstszych patogenów przenoszonych drogą płciową. Choć wiele zakażeń przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie, niektóre typy mogą prowadzić do poważnych chorób, w tym nowotworów. Fundamentalne znaczenie mają regularne badania przesiewowe, a także szczepienia, skutecznie chroniące przed najgroźniejszymi konsekwencjami infekcji. Świadomość zagrożeń oraz podejmowanie działań profilaktycznych to najlepsza droga do ochrony własnego zdrowia.
Bibliografia:
- Hosseini, S. E., Lahimi, A., Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), Wydawnictwo Nasza Wiedza, 2020.
- Kwaśniewska, A., Infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego, Wydawnictwo UAM, 1998.
- Nowicki, R., Dermatologia i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo PZWL, 2019.
- Sikorski, M., Szczepienia przeciw HPV, Wydawnictwo Czelej, 2006.
- Wróblewska, M., Dzieciątkowski, T. (Red.), Choroby wirusowe w praktyce klinicznej, Wydawnictwo PZWL, 2017.