Siarczan magnezu – właściwości, zastosowania i informacje praktyczne

Preparaty z siarczanem magnezu dostępne na polskim rynku

• Eziclen – koncentrat przeznaczony do przygotowania roztworu doustnego, opakowanie zawiera dwie butelki.     
• Magnesium sulfuricum 20% (Polpharma) – ampułki do iniekcji o pojemności 10 ml, każda zawiera 2 g substancji czynnej; opakowanie obejmuje 10 ampułek.     
• Magnezu siarczan (Magnesium sulfas), Hasco – proszek do sporządzania roztworu, dostępny w dwóch wariantach: 100 g oraz 50 g. Produkt stosowany jest m.in. przy zaparciach.     

Kiedy warto stosować siarczan magnezu?

Siarczan magnezu może być podawany zarówno doustnie, jak i pozajelitowo, w zależności od wskazań medycznych. Przyjmowany doustnie działa przeczyszczająco i jest wykorzystywany przede wszystkim w leczeniu zaparć oraz przed zabiegami lub badaniami wymagającymi dokładnego oczyszczenia jelita grubego.

W przypadku podania pozajelitowego, siarczan magnezu znajduje zastosowanie w leczeniu ostrych niedoborów magnezu, które mogą wystąpić na przykład u osób z zespołem złego wchłaniania, przewlekłym alkoholizmem, marskością wątroby, ostrym zapaleniem trzustki czy podczas długotrwałego stosowania płynów infuzyjnych pozbawionych magnezu. Lek ten jest również używany profilaktycznie u pacjentów żywionych pozajelitowo oraz w sytuacjach drgawkowych wywołanych niedoborem magnezu, takich jak padaczka, kłębuszkowe zapalenie nerek czy niedoczynność tarczycy.

Dodatkowo siarczan magnezu bywa stosowany u pacjentów z napadowym częstoskurczem przedsionkowym (gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektu), a także przy wielokształtnym częstoskurczu komorowym typu torsade de pointes. Lek ten może być również pomocny w łagodzeniu objawów dychawicy oskrzelowej o lekkim lub umiarkowanym nasileniu oraz u kobiet ciężarnych z nadciśnieniem powikłanym rzucawką lub zagrożeniem jej wystąpienia.

Jak prawidłowo stosować siarczan magnezu – dawkowanie i sposoby podania

Siarczan magnezu może być przyjmowany zarówno doustnie, jak i w formie iniekcji. Wybór drogi podania oraz wielkość dawki uzależnione są od wieku pacjenta, masy ciała, schorzenia podstawowego oraz ewentualnych problemów z nerkami.

• Podanie doustne

U dorosłych najczęściej zalecana dzienna ilość mieści się w zakresie 6,5–15 g.

• Podanie pozajelitowe

Dawki dożylne lub domięśniowe dla osób dorosłych wynoszą zwykle od 250 mg do 0,5 g na każdy kilogram masy ciała na dobę. U dzieci natomiast stosuje się dawki rzędu 200 mg–0,25 g/kg masy ciała na dobę.

Roztwór siarczanu magnezu można rozcieńczać przy użyciu 5% glukozy lub 0,9% roztworu chlorku sodu przed podaniem dożylnym lub domięśniowym.

Kiedy nie należy stosować siarczanu magnezu?

Siarczan magnezu nie powinien być stosowany u osób z nadwrażliwością na ten związek, a także w przypadku niewydolności nerek, uszkodzenia mięśnia sercowego czy bloku serca. Przeciwwskazaniem jest również nużliwość mięśni (myasthenia gravis). Preparatu tego nie zaleca się podawać doustnie pacjentom cierpiącym na ciężkie odwodnienie, chorobę Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, niedrożność lub zwężenie przewodu pokarmowego oraz przy podejrzeniu lub rozpoznaniu perforacji przewodu żołądkowo-jelitowego. Dodatkowo, siarczan magnezu jest przeciwwskazany w przypadku zaburzeń opróżniania żołądka, toksycznego zapalenia jelita grubego, zespołu toksycznego rozdęcia okrężnicy, wodobrzusza, nudności i wymiotów.

Ważne środki ostrożności przy stosowaniu siarczanu magnezu

Podczas podawania siarczanu magnezu drogą pozajelitową, konieczne jest regularne monitorowanie poziomu magnezu we krwi, liczby oddechów oraz sprawdzanie odruchu kolanowego. Leczenie należy zakończyć, gdy osiągnięty zostanie pożądany efekt terapeutyczny lub stężenie jonów magnezowych wróci do prawidłowych wartości.

Szczególną ostrożność należy zachować u osób z niewydolnością nerek, wątroby czy serca oraz u pacjentów podatnych na zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Siarczan magnezu jest przeciwwskazany u osób znajdujących się w śpiączce wątrobowej.

Wpływ siarczanu magnezu na działanie innych leków

Siarczan magnezu może wchodzić w interakcje z wieloma substancjami czynnymi, co może wpływać na skuteczność lub bezpieczeństwo terapii. Warto zwrócić uwagę na możliwe reakcje z lekami przeciwbólowymi, opioidami, preparatami wapnia, a także niektórymi antybiotykami i środkami przeciwzakrzepowymi. Poniżej przedstawiono zestawienie wybranych substancji czynnych oraz ich grup farmakologicznych, które mogą oddziaływać z siarczanem magnezu.

Zestawienie to pokazuje, że podczas stosowania siarczanu magnezu należy zachować ostrożność przy jednoczesnym przyjmowaniu wymienionych leków. W przypadku wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Bezpieczeństwo kierowania pojazdami podczas stosowania siarczanu magnezu

Podczas terapii siarczanem magnezu podawanym dożylnie lub domięśniowo, nie powinno się prowadzić pojazdów. Lek ten może wpływać na funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, co zwiększa ryzyko zaburzeń koncentracji i refleksu.

Bezpieczeństwo stosowania siarczanu magnezu w czasie ciąży

Podawanie siarczanu magnezu kobietom ciężarnym jest niewskazane i powinno być rozważane jedynie w wyjątkowych sytuacjach, zawsze pod ścisłym nadzorem lekarza. Ze względu na możliwość wystąpienia zatrucia magnezem u noworodka, zaleca się przerwanie dożylnego podawania tego leku co najmniej 12 godzin przed planowanym porodem.

Jak siarczan magnezu oddziałuje na karmienie piersią?

Podczas laktacji siarczan magnezu może przedostawać się do mleka kobiecego. Z tego względu nie zaleca się jego stosowania przez matki karmiące piersią.

Możliwe działania niepożądane

Stosowanie tego produktu może wiązać się z wystąpieniem pewnych niepożądanych reakcji. U części osób mogą pojawić się objawy uboczne, które zwykle mają łagodny charakter i ustępują samoistnie po krótkim czasie. Warto jednak zachować czujność i w przypadku utrzymujących się lub nasilających dolegliwości skonsultować się z lekarzem.

Potencjalne działania niepożądane

Podczas stosowania siarczanu magnezu mogą wystąpić różnorodne skutki uboczne, takie jak nudności, wymioty czy uczucie nadmiernego pragnienia. U niektórych osób obserwuje się także osłabienie mięśni, senność oraz dezorientację. Możliwe są również zaburzenia pracy serca, w tym bradykardia, arytmie lub nawet zatrzymanie akcji serca. Do innych objawów należą niedociśnienie tętnicze, zaczerwienienie twarzy, zwiększona potliwość oraz hipotermia. W rzadkich przypadkach może dojść do niedowładu, śpiączki, depresji oddechowej czy problemów z funkcjonowaniem nerek.

Skutki uboczne nadmiernego spożycia siarczanu magnezu

Nadmierna ilość siarczanu magnezu w organizmie może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych. Wśród możliwych objawów wymienia się m.in. osłabienie mięśni, senność, nudności, wymioty oraz uczucie silnego pragnienia. Przedawkowanie tego związku może także skutkować dezorientacją, spadkiem ciśnienia tętniczego, bradykardią czy zaczerwienieniem twarzy. U niektórych osób mogą wystąpić zaburzenia pracy serca, zatrzymanie akcji serca, niedowład, zwiększona potliwość oraz zaburzenia funkcji nerek. W skrajnych przypadkach dochodzi nawet do śpiączki, depresji oddechowej i obniżenia temperatury ciała.

Jak działa siarczan magnezu w organizmie?

Podanie siarczanu magnezu doustnie prowadzi do efektu przeczyszczającego, ponieważ substancja ta nie jest całkowicie wchłaniana w przewodzie pokarmowym. Pozostając w jelitach, zwiększa ciśnienie osmotyczne, co skutkuje zatrzymaniem wody i wywołaniem biegunki. 

W przypadku podania pozajelitowego, siarczan magnezu wpływa na układ nerwowo-mięśniowy poprzez hamowanie przewodnictwa oraz zmniejszenie pobudliwości ośrodkowego układu nerwowego. Wyższe stężenie jonów magnezu wewnątrz komórek zaburza funkcjonowanie kanałów wapniowych i proces depolaryzacji błony komórkowej. Dodatkowo, magnez oddziałuje na receptory NMDA, ograniczając pobudzające działanie glutaminianów.

Proces przyswajania siarczanu magnezu

Maksymalne stężenie siarczanu magnezu w organizmie pojawia się dopiero po upływie 16 godzin od jego zastosowania. Warto jednak pamiętać, że jego absorpcja przez organizm jest dość ograniczona.

Usuwanie siarczanu magnezu z organizmu

Po wchłonięciu do organizmu, siarczan magnezu jest usuwany głównie przez pracę nerek.