Fenol – właściwości, zastosowania i historia związku
Wprowadzenie do obrotu
1980
Główna substancja czynna
fenol
Właściwości działania fenolu
działanie antyseptyczne, bakteriobójcze, grzybobójcze, bakteriostatyczne, grzybostatyczne oraz przeciwbakteryjne
Dostępne formy fenolu
roztwór do stosowania zewnętrznego na skórę
Narządy docelowe
skóra oraz błony śluzowe (powłoka wspólna)
Zastosowanie w medycynie
dermatologia, wenerologia, leczenie chorób zakaźnych i pasożytniczych
Pochodzenie i historia fenolu
Pierwsza izolacja fenolu miała miejsce w 1832 roku ze smoły węglowej. Już w 1867 roku poznano jego właściwości dezynfekujące. Fenol był jednym z pierwszych środków antyseptycznych używanych do dezynfekcji sal operacyjnych. Współcześnie znajduje szerokie zastosowanie w produkcji żywic syntetycznych, detergentów, barwników, fungicydów czy herbicydów. W farmacji fenol służy jako substrat do syntezy leków (np. kwasu acetylosalicylowego), pełni rolę konserwantu (np. insuliny) oraz składnika preparatów przeznaczonych do stosowania miejscowego na skórę.
Wzór chemiczny fenolu
C6H6O
Preparaty lecznicze z fenolem dostępne w Polsce
Kiedy warto sięgnąć po fenol?
Fenol w formie 4% roztworu aplikowanego miejscowo znajduje zastosowanie przede wszystkim przy leczeniu powierzchownych zakażeń skóry o podłożu bakteryjnym oraz grzybiczych.
Jak prawidłowo stosować fenol – zalecenia dotyczące dawkowania
Preparaty z fenolem należy aplikować wyłącznie na skórę dotkniętą zmianami chorobowymi, zawsze w formie roztworu. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż tydzień.
U dorosłych zaleca się nanoszenie preparatu na zmienione miejsca 2 do 3 razy dziennie.
Dla dzieci powyżej trzeciego roku życia wystarczy jedna aplikacja dziennie.
Nie wolno używać fenolu u dzieci młodszych niż 3 lata.
Kiedy nie należy stosować fenolu
Fenol nie powinien być używany u osób wykazujących uczulenie na tę substancję. Dodatkowo, preparat ten nie jest zalecany dla dzieci poniżej trzeciego roku życia.
Ważne środki ostrożności przy używaniu fenolu na skórę
Stosując fenol w formie roztworu na skórę, należy unikać przykrywania miejsca aplikacji bandażem lub opatrunkiem okluzyjnym. Takie działanie może prowadzić do poważnego podrażnienia skóry, dlatego ważne jest, aby pozostawić leczony obszar odsłonięty.
Bezpieczeństwo prowadzenia pojazdów po zastosowaniu fenolu
Stosowanie fenolu na skórę nie wpływa negatywnie na umiejętność kierowania pojazdami ani obsługi maszyn przez pacjenta.
Fenol a bezpieczeństwo stosowania w ciąży
Obecnie nie ma wystarczających informacji na temat bezpieczeństwa używania roztworu fenolu miejscowo u kobiet w ciąży. Przed rozpoczęciem terapii należy dokładnie ocenić możliwe korzyści i podjąć decyzję o leczeniu, biorąc pod uwagę brak jednoznacznych danych.
Fenol a karmienie piersią – co warto wiedzieć?
Ze względu na brak dostępnych badań dotyczących bezpieczeństwa fenolu u kobiet karmiących piersią, nie zaleca się stosowania preparatów zawierających ten związek w tej grupie pacjentek.
Pozostałe potencjalne działania niepożądane
Preparaty lecznicze zawierające fenol występują wyłącznie w formie 4% roztworu przeznaczonego do aplikacji na skórę. Przy dłuższym stosowaniu tego typu preparatu może dojść do wystąpienia miejscowych reakcji drażniących w miejscu jego nakładania.
Skutki uboczne i objawy nadmiernego stosowania fenolu
Fenol wykorzystywany w preparatach leczniczych występuje wyłącznie jako 4% roztwór przeznaczony do aplikacji na skórę. Przy prawidłowym użyciu leków zawierających fenol nie odnotowano przypadków zatrucia. Jednakże, przy dłuższym stosowaniu tego roztworu mogą pojawić się miejscowe reakcje skórne, takie jak podrażnienie w miejscu aplikacji.
Jak fenol oddziałuje na komórki drobnoustrojów
Fenol wykazuje silne właściwości bakteriobójcze, skutecznie eliminując zarówno bakterie Gram-ujemne, jak i Gram-dodatnie, a także niektóre gatunki mykobakterii. Jego działanie polega na uszkadzaniu struktury komórek poprzez denaturację ich białek. Oprócz tego fenol posiada również zdolność zwalczania grzybów oraz wirusów.
Proces wchłaniania fenolu przez organizm
Fenol wykorzystywany jest w lekach wyłącznie jako roztwór przeznaczony do aplikacji na skórę.
Substancja ta łatwo przenika nie tylko przez skórę, ale również przez błony śluzowe oraz przewód pokarmowy.
Rozprzestrzenianie się fenolu w organizmie
Po dostaniu się do organizmu, fenol rozprzestrzenia się we wszystkich jego tkankach.
Procesy przemian fenolu w organizmie
W organizmie człowieka fenol przekształcany jest głównie do fenyloglukuronidów oraz siarczanu fenylu. Niewielka część fenolu ulega także utlenieniu, prowadząc do powstania katecholu i chinolu, które następnie są poddawane reakcjom sprzęgania.
Proces usuwania fenolu z organizmu
Fenol oraz jego pochodne są eliminowane głównie przez nerki wraz z moczem. W wyniku utleniania tych metabolitów do chinonów, może dojść do zmiany barwy moczu – pojawia się wtedy odcień zielony lub ciemnobrązowy.
