Wrzos pospolity – naturalny skarb w medycynie, pielęgnacji i ogrodzie

Wrzos zwyczajny – właściwości, zastosowania i tradycje

Wrzos zwyczajny od wieków wykorzystywany jest nie tylko w ziołolecznictwie, ale również w kosmetyce oraz jako roślina ozdobna. Dzięki obecności kwasu krzemowego ekstrakty z wrzosu poprawiają kondycję skóry, działają nawilżająco i antybakteryjnie, dlatego często pojawiają się w preparatach przeznaczonych do pielęgnacji cery trądzikowej.

Współcześnie preparaty na bazie wrzosu stosuje się wspomagająco przy problemach z drogami moczowymi, schorzeniach nerek, a także przy reumatyzmie i zaburzeniach pracy jelit. W tradycyjnej medycynie krajów północnoeuropejskich, takich jak Norwegia czy Szkocja, napary z wrzosu były używane w leczeniu bezsenności oraz do łagodzenia dolegliwości menstruacyjnych. Kąpiele z dodatkiem kwiatów tej rośliny miały chronić przed chorobami reumatycznymi i krzywicą.

Oprócz walorów zdrowotnych wrzos ceniony jest także za swoje dekoracyjne kwiaty – szczególnie białe odmiany są popularne jako ozdoby. Z białym wrzosem wiąże się szkocka legenda o kobiecie, która opłakując śmierć męża, przemieniła kolor bukietu wrzosów na biały, co miało przynosić szczęście znalazcom tych kwiatów.

Nie można zapominać, że wrzos to również cenna roślina miododajna – produkowany z niego miód wrzosowy uchodzi za jeden z najbardziej wartościowych i poszukiwanych na europejskim rynku.

Charakterystyka wrzosu zwyczajnego – pochodzenie, budowa i wygląd rośliny

Wrzos zwyczajny, znany również jako Calluna vulgaris (ang. Common Heather), to niewielki krzew należący do rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Roślina ta dorasta zazwyczaj do około 1 metra wysokości i występuje naturalnie w Europie, Azji Mniejszej, na Syberii oraz w Ameryce Północnej. Najczęściej można go spotkać na obrzeżach lasów sosnowych lub brzozowych, gdzie tworzy rozległe wrzosowiska. To właśnie od tych kwitnących dywanów pochodzi nazwa miesiąca wrzesień.

Kwiaty wrzosu mają charakterystyczny różowofioletowy kolor i pojawiają się na końcach cienkich, łamliwych pędów pokrytych igiełkowatymi liśćmi. Zebrane są w jednostronne grona, a same liście są drobne i równowąskie. Po przekwitnięciu roślina wydaje niewielkie owoce w postaci torebek.

W zielarstwie wykorzystuje się zarówno ziele (Callunae herba), jak i kwiaty wrzosu (Callunae flos). Kwiaty najlepiej suszyć w przewiewnym miejscu, unikając bezpośredniego słońca; optymalna temperatura suszenia wynosi około 40°C.

Wrzos zwyczajny – składniki aktywne i ich wpływ na organizm

Wrzos zwyczajny zawiera bogactwo substancji czynnych, które odpowiadają za jego szerokie zastosowanie. W kwiatach i zielu tej rośliny obecne są przede wszystkim flawonoidy, takie jak kwercetyna, mirycetyna oraz luteolina, a także kwasy fenolowe – chlorogenowy i kawowy. Istotną rolę odgrywają również glikozydy fenolowe: arbutyna i metyloarbutyna.

Arbutyna, po spożyciu, ulega przemianom enzymatycznym w jelitach, prowadząc do powstania hydrochinonu. W warunkach zasadowego pH moczu (np. podczas infekcji bakteryjnej), hydrochinon uwalnia się w postaci aktywnej i wykazuje właściwości antybakteryjne. Dzięki temu wrzos działa moczopędnie oraz wspiera oczyszczanie dróg moczowych – podobnie jak borówka brusznica.

Obecność flawonoidów odpowiada za łagodne działanie diuretyczne wrzosu. Z kolei garbniki (m.in. kwas galusowy, katechina, galokatechina i epigalokatechina) pomagają zapobiegać biegunkom.

Dodatkowo w wyciągach z wrzosu znajdują się śladowe ilości olejku eterycznego oraz substancje goryczowe, które mogą wspomagać trawienie poprzez pobudzanie wydzielania soku żołądkowego i łagodzenie skurczów przewodu pokarmowego.

Jak stosować i dawkować wrzos zwyczajny?

Odwar przygotowany z kwiatów i ziela wrzosu zwyczajnego wykazuje działanie moczopędne oraz wspomaga oczyszczanie dróg moczowych. Aby sporządzić taki napar, należy wsypać jedną łyżkę suszu do 250 ml zimnej wody, następnie powoli doprowadzić do wrzenia i gotować przez około pięć minut.

W przypadku problemów trawiennych zaleca się spożywanie niewielkich ilości odwaru przed jedzeniem. Natomiast dla uzyskania efektu odkażającego, najlepiej pić około 100 ml naparu po posiłkach, dwa do trzech razy na dobę.

W przeszłości napary z wrzosu były również wykorzystywane jako środek łagodzący bóle reumatyczne.

Możliwe skutki uboczne i ryzyko przedawkowania wrzosu zwyczajnego

Stosowanie wrzosu zwyczajnego rzadko wywołuje działania niepożądane. Osoby uczulone na rośliny z rodziny wrzosowatych powinny jednak unikać preparatów zawierających wrzos. Warto również pamiętać, że długotrwałe spożywanie naparów z tej rośliny może skutkować wystąpieniem zaparć.

Preparaty z wrzosem zwyczajnym dostępne na rynku

Wśród produktów zawierających wrzos zwyczajny można znaleźć między innymi suszony kwiat tej rośliny w formie herbatki ziołowej. Opakowanie o wadze 50 gramów marki Flos jest dostępne w sprzedaży i może być stosowane jako naturalny środek wspierający zdrowie. Preparat ten przeznaczony jest do przygotowania naparu z ziela wrzosu.

Produkty kosmetyczne z dodatkiem wrzosu zwyczajnego

• SwissMedicus, końska maść chłodząca z konopiami, 500 ml – preparat polecany osobom aktywnym fizycznie, szczególnie przy zmęczeniu mięśni.
• Maść końska Szwajcarska SwissMedicus, rozgrzewająca, 250 ml – wspiera łagodzenie bólu oraz stanów zapalnych.
• SwissMedicus, szwajcarska maść końska, chłodząca, 500 ml – sprawdza się w przypadku obrzęków, reumatyzmu czy żylaków; rekomendowana także sportowcom.
• Maść końska Szwajcarska SwissMedicus, rozgrzewająca, 500 ml – przeznaczona do walki z bólem i stanami zapalnymi.
• SwissMedicus, szwajcarska maść końska Forte, chłodząca, 500 ml – idealna na obrzęki, skurcze i zmęczenie mięśni; może być stosowana do masażu.
• SwissMedicus, końska maść rozgrzewająca z konopiami, 500 ml – produkt dla osób odczuwających zmęczenie po wysiłku fizycznym.
• SwissGel, końska maść z kolagenem morskim forte, rozgrzewająca, 200 ml – emulsja dedykowana przeciążonym stawom i bólom mięśniowym.
• SwissGel, końska maść z kolagenem morskim forte, chłodząca, 200 ml – przynosi ulgę przy bólach i nadwyrężeniu stawów.
• Herbamedicus SwissMedicus, szwajcarska maść końska Forte, rozgrzewająca, 250 ml – rekomendowana przy obrzękach oraz dla osób aktywnych sportowo.
• Flos-Lek, żel do powiek i pod oczy ze świetlikiem i ogórkiem, 15 ml – pomaga na suchość skóry wokół oczu oraz redukuje widoczność zmarszczek.
• Herbamedicus, maść końska rozgrzewająca ze spirytusowym wyciągiem z ziół, 400 ml – polecana przy uczuciu zmęczenia po wysiłku fizycznym.
• SwissMedicus, szwajcarska maść końska Forte chłodząca, 250 ml – łagodzi objawy reumatyzmu i żylaków oraz wspiera regenerację po urazach.
• SwissMedicus, rozgrzewająca maść końska z CBD, 200 ml – odpowiednia dla osób potrzebujących ulgi w zmęczonych mięśniach.
• SwissMedicus, chłodząca maść końska z CBD, 200 ml – przynosi ukojenie przy przemęczeniu mięśniowym.
• Herbamedicus SwissMedicus, szwajcarska maść końska Forte rozgrzewająca, 500 ml – skuteczna w przypadku obrzęków i dla sportowców.
• Flos-Lek Pharma Dermoexpert koncentrat wypełniający zmarszczki 30 ml – serum przeznaczone do pielęgnacji skóry suchej i skłonnej do przebarwień oraz dla alergików.

Jak działa ten składnik?

• Wspiera procesy trawienne, pomagając w rozkładzie białek, tłuszczów oraz węglowodanów.
• Stymuluje produkcję soku żołądkowego, co korzystnie wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego.
• Działa rozkurczowo, łagodząc napięcie mięśni gładkich.
• Wykazuje właściwości moczopędne, przyczyniając się do zwiększenia ilości wydalanego moczu.
• Posiada działanie antybakteryjne, wspomagając ochronę organizmu przed drobnoustrojami.

Różnorodne warianty i zastosowania

W zależności od potrzeb, dostępnych jest kilka sposobów wykorzystania tego produktu. Można sięgnąć po żel do aplikacji na skórę, wybrać maść, a także zdecydować się na ekstrakt lub susz.

• żel do stosowania zewnętrznego
• maść
• ekstrakt
• susz

Najważniejsze składniki czynne

Wśród kluczowych związków obecnych w tej roślinie można wyróżnić między innymi: arbutynę, metyloarbutynę, kwercetynę oraz mirycetynę. Ponadto, istotną rolę odgrywają również garbniki, kwas ursolowy, kwas chlorogenowy oraz kwas krzemowy. To właśnie te substancje odpowiadają za szerokie spektrum właściwości prozdrowotnych.

• arbutyna
• metyloarbutyna
• kwercetyna
• mirycetyna
• garbniki
• kwas ursolowy
• kwas chlorogenowy
• kwas krzemowy

Wykorzystywane części roślin

• ziele
• kwiat