Żywokost lekarski – naturalne wsparcie dla układu ruchu

Żywokost lekarski – tradycyjne i współczesne zastosowania

Korzeń żywokostu lekarskiego jest ceniony przede wszystkim za swoje właściwości przeciwzapalne, łagodzące ból, regenerujące oraz zmiękczające. Wspiera procesy gojenia się skóry, pomaga w redukcji obrzęków i siniaków, a także przyspiesza regenerację tkanek po urazach takich jak złamania, skręcenia czy naderwania ścięgien. Z tego względu często pojawia się w składzie maści i żeli przeznaczonych do pielęgnacji skóry problematycznej, łagodzenia stanów zapalnych oraz wspomagania leczenia zmian łuszczycowych, oparzeń słonecznych czy odleżyn.

Już w starożytności żywokost był wykorzystywany przez Greków i Rzymian – Herodot opisywał jego skuteczność w tamowaniu krwotoków, a Pliniusz Stary zwracał uwagę na kleistą konsystencję gotowanego korzenia, która umożliwiała „sklejanie” uszkodzonych tkanek. Przez wieki stosowano go zarówno zewnętrznie na rany, owrzodzenia żylakowe nóg czy egzemy, jak i wewnętrznie – między innymi przy wrzodach żołądka oraz nieżytach przewodu pokarmowego. Popularność doustnego stosowania żywokostu spadła jednak po odkryciu obecności alkaloidów pirolizydynowych, które mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby. Od 2001 roku w Stanach Zjednoczonych obowiązuje całkowity zakaz spożywania żywokostu doustnie, natomiast aplikacja zewnętrzna uznawana jest za bezpieczną.

W medycynie ludowej żywokost uchodzi za skuteczny środek wspierający odbudowę kości po złamaniach oraz rozluźniający mięśnie po wysiłku fizycznym. Dodatkowo dzięki zawartości minerałów takich jak potas, wapń i fosfor oraz witamin i białka bywa wykorzystywany jako naturalny nawóz ogrodniczy lub pasza dla zwierząt w niektórych krajach.

Charakterystyka i występowanie żywokostu lekarskiego

Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to wieloletnia roślina należąca do rodziny szorstkolistnych (Boraginaceae). W Polsce jest powszechnie spotykana, a jej naturalny zasięg obejmuje niemal całą Europę, Syberię oraz znaczną część Azji. Roślina ta preferuje gleby bogate w azot i dobrze nasłonecznione stanowiska, najczęściej rośnie w pobliżu rzek, zbiorników wodnych, na wilgotnych łąkach czy przy rowach.

Żywokost osiąga wysokość do około 1 metra. Jego łodyga jest kanciasta, prosta i silnie rozgałęziona. Liście mają lancetowaty kształt, są gęsto pokryte włoskami i stają się coraz mniejsze w górnej części łodygi. Charakterystyczne kwiaty żywokostu mają rurkowaty kształt przypominający dzwonki; najczęściej są fioletowopurpurowe, choć zdarzają się także białe okazy. Owocem tej rośliny jest rozłupka.

Korzeń żywokostu (Radix Symphyti, Radix Consolidae) wyróżnia się dużą grubością, palowym systemem korzeniowym sięgającym nawet 80 cm w głąb ziemi oraz ciemnobrązową lub czarną barwą po wysuszeniu. Okres kwitnienia przypada od maja do lipca.

Korzeń żywokostu – właściwości, składniki aktywne i zastosowanie

Korzeń żywokostu od dawna ceniony jest za swoje wszechstronne działanie, zwłaszcza w łagodzeniu bólu oraz stanów zapalnych. Zawiera on cenne substancje, takie jak alantoina (około 1,5%) i kwas rozmarynowy, które odpowiadają za jego właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne. Dzięki obecności garbników (do 6,5%) wykazuje również działanie ściągające i przeciwobrzękowe. Wysoka zawartość śluzów (nawet do 15%) sprawia, że korzeń ten skutecznie zmiękcza skórę i łagodzi podrażnienia.

Preparaty na bazie żywokostu są często stosowane przy urazach sportowych, bólach stawów czy problemach z kręgosłupem oraz ograniczoną ruchomością. Skuteczność ekstraktu z korzenia żywokostu potwierdzono w badaniu klinicznym obejmującym 220 osób z chorobą zwyrodnieniową stawów – po trzech tygodniach stosowania maści z wyciągiem z żywokostu pacjenci zauważyli wyraźną poprawę ruchomości oraz zmniejszenie bólu w porównaniu do grupy placebo.

Dzięki obecności alantoiny korzeń żywokostu wspomaga także regenerację skóry – przyspiesza gojenie się ran, owrzodzeń, odmrożeń czy oparzeń. Przed wykryciem szkodliwych alkaloidów pirolizydynowych był on używany również wewnętrznie – m.in. przy wrzodach żołądka, stanach zapalnych gardła czy krtani. Jednak ze względu na toksyczność tych alkaloidów dla komórek wątroby całkowicie zakazano doustnego stosowania preparatów z żywokostu. Długotrwałe spożywanie może prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby, zwłóknień oraz nowotworów tego narządu. Badania na zwierzętach wykazały również negatywny wpływ na płuca i ryzyko rozwoju zmian nowotworowych w ich obrębie.

Zastosowanie i zalecane dawki żywokostu lekarskiego

Maści oraz żele z żywokostem lekarskim przeznaczone są wyłącznie do użytku zewnętrznego – należy je nakładać bezpośrednio na skórę. Napar z tej rośliny można wykorzystać jako dodatek do kąpieli, co pomaga w pielęgnacji suchej i wymagającej regeneracji skóry.

Kuracje preparatami zawierającymi żywokost nie powinny trwać dłużej niż 10 dni, aby zapewnić ich bezpieczne stosowanie.

Wpływ żywokostu lekarskiego na działanie leków i innych ziół

Dotychczas nie przeprowadzono badań, które wskazywałyby na występowanie interakcji pomiędzy korzeniem żywokostu a innymi ziołami czy lekami.

Możliwe działania niepożądane i przeciwwskazania do stosowania żywokostu

Ze względu na ryzyko uszkodzenia wątroby, preparaty z żywokostem nie powinny być używane przez kobiety w ciąży, karmiące piersią ani osoby poniżej 18. roku życia. Szczególną ostrożność należy zachować przy aplikacji na uszkodzoną skórę – zaleca się wybierać wyłącznie produkty pozbawione alkaloidów pirolizydynowych.

W przypadku głębokich ran lub owrzodzeń istnieje zagrożenie przenikania szkodliwych substancji do krwi, co może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Z tego powodu organizacje zdrowotne odradzają stosowanie żywokostu na tego typu zmiany skórne. Producenci coraz częściej eliminują alkaloidy pirolizydynowe ze swoich produktów, aby zwiększyć ich bezpieczeństwo.

Wybrane preparaty z żywokostem lekarskim dostępne na rynku

• Wśród produktów zawierających żywokost lekarski można znaleźć różnorodne maści, kremy i balsamy, które wspierają regenerację skóry oraz łagodzą dolegliwości bólowe i obrzęki.
• Popularnością cieszą się m.in. rozgrzewające i chłodzące maści końskie, które często wybierane są przez osoby aktywne fizycznie oraz sportowców. Produkty te nie zawierają parabenów i pomagają w walce ze zmęczeniem mięśni czy bólem stawów.
• Na rynku dostępne są także kremy z żywokostem przeznaczone do pielęgnacji skóry podrażnionej, poparzonej lub odmrożonej. W ofercie można znaleźć również balsamy z dodatkiem rutyny czy konopi, które wspomagają walkę z reumatyzmem, siniakami czy suchością skóry.
• Niektóre preparaty mają formę emulsji lub masła do ciała, a także naturalnych ziół do kąpieli na bazie korzenia żywokostu. Produkty te wyróżniają się prostym składem oraz brakiem konserwantów.
• Szeroki wybór kosmetyków z żywokostem sprawia, że każdy może dobrać odpowiedni produkt do swoich potrzeb – zarówno w przypadku drobnych urazów, jak i codziennej pielęgnacji skóry wymagającej wsparcia.

Jak działa preparat – główne właściwości

• przynosi ulgę w bólu bez użycia opioidów
• wspiera proces odnowy komórek skóry
• łagodzi obrzęki oraz ogranicza wysięki
• zmniejsza stany zapalne i podrażnienia
• działa ściągająco na skórę
• zmiękcza i wygładza naskórek

Różnorodne warianty i sposoby stosowania

W zależności od potrzeb, dostępnych jest kilka rodzajów preparatów. Można sięgnąć po krem, żel przeznaczony do aplikacji na skórę, a także po maść. Alternatywą jest również susz, który znajduje zastosowanie w innych formach użycia.

• krem
• żel do stosowania zewnętrznego
• maść
• susz

Kluczowe składniki biologicznie czynne

W składzie rośliny można znaleźć wiele cennych substancji, które odpowiadają za jej właściwości. Do najważniejszych należą między innymi: saponiny, śluzy, triterpeny oraz fitosterole. Oprócz nich obecne są także różnego rodzaju kwasy, takie jak rozmarynowy, kawowy, litospermowy, krzemowy czy chlorogenowy. Warto również wymienić aminokwasy, sole mineralne oraz związki cukrowe. Skład uzupełniają garbniki, alantoina, skrobia oraz alkaloidy pirolizydynowe.

• saponiny
• śluzy
• triterpeny
• fitosterole
• kwas rozmarynowy
• kwas kawowy
• kwas litospermowy
• kwas krzemowy
• kwas chlorogenowy
• aminokwasy
• sole mineralne
• związki cukrowe
• garbniki
• alantoina
• skrobia
• alkaloidy pirolizydynowe

Podstawowy składnik

• część podziemna rośliny