Tiamina (witamina B1) – właściwości, zastosowanie i historia

Preparaty z tiaminą dostępne na polskim rynku

• Wśród leków zawierających tiaminę, dostępnych w Polsce, można znaleźć Neurovit – tabletki powlekane (100 mg + 200 mg + 0,20 mg), opakowanie zawiera 20 sztuk.
• Milgamma N to roztwór do wstrzykiwań (50 mg + 50 mg + 0,5 mg)/ml; ampułki po 2 ml, sprzedawany w opakowaniach po 5 sztuk.
• Beduo oferuje tabletki powlekane o dawce 100 mg + 100 mg, a jedno opakowanie zawiera 50 tabletek.
• Bexon to kolejny preparat w formie roztworu do wstrzykiwań (50 mg + 50 mg + 0,5 mg)/ml; ampułki po 2 ml, pakowane po 5 sztuk.
• Warto również wspomnieć o Milgamma 100 – drażetkach o dawce 100 mg + 100 mg, dostępnych w opakowaniach po 30 sztuk.

Kiedy warto sięgnąć po tiaminę?

Witamina B1, znana również jako tiamina, odgrywa kluczową rolę w procesach metabolicznych związanych z przemianą glukozy. Jej suplementacja jest szczególnie zalecana w przypadku niedoborów tej witaminy, które mogą prowadzić do poważnych schorzeń, takich jak choroba beri-beri czy encefalopatia Wernickego.

Tiamina znajduje zastosowanie w leczeniu neuropatii towarzyszących cukrzycy i przewlekłemu nadużywaniu alkoholu, a także w terapii zespołów bólowych występujących w neurologii i reumatologii. Profilaktycznie zaleca się jej stosowanie osobom z podwyższonym zapotrzebowaniem na witaminę B1, na przykład przy nadczynności tarczycy, niewłaściwej diecie, długotrwałych infekcjach, gorączce, przewlekłym zmęczeniu fizycznym lub psychicznym, intensywnym wysiłku fizycznym oraz podczas utrzymującej się biegunki.

Witamina B1 jest także wykorzystywana wspomagająco w leczeniu rzadkich zaburzeń metabolicznych (takich jak niedobór karboksylazy pirogronianu czy choroba syropu klonowego), kardiomiopatii alkoholowej, niewydolności serca, problemów z przemianą węglowodanów, zatruciach, półpaścu, rzucawce porodowej oraz schorzeniach wątroby i dróg żółciowych.

Tiaminę można podawać zarówno doustnie, jak i pozajelitowo. Podanie pozajelitowe jest wskazane zwłaszcza wtedy, gdy przyjmowanie doustne jest utrudnione lub niemożliwe – na przykład przy nudnościach, wymiotach, zaburzeniach wchłaniania czy po operacjach żołądka.

Jak prawidłowo stosować tiaminę – zalecane dawki

Tiamina może być podawana zarówno doustnie, jak i w formie iniekcji domięśniowej.

W przypadku dorosłych, typowe dzienne dawki przy podaniu doustnym mieszczą się w zakresie od 3 do 150 mg. U dzieci ilość tiaminy ustalana jest indywidualnie przez lekarza, w zależności od wskazań.

Jeśli chodzi o podanie pozajelitowe, u osób dorosłych stosuje się zazwyczaj od 20 do nawet 1000 mg tiaminy na dobę. Dzieciom natomiast najczęściej zaleca się dawki dzienne w przedziale 10–40 mg.

Ostateczna ilość i sposób przyjmowania tiaminy powinny być zawsze dostosowane do wieku pacjenta oraz powodu jej stosowania.

Kiedy nie należy stosować tiaminy?

Osoby uczulone na tiaminę powinny unikać jej stosowania, ponieważ nadwrażliwość na ten składnik stanowi przeciwwskazanie do jego przyjmowania.

Ostrzeżenia i środki ostrożności przy stosowaniu witaminy B1

Przed zastosowaniem dużych dawek tiaminy zaleca się wykonanie testu alergicznego, ponieważ u osób uczulonych na witaminę B1 mogą pojawić się silne reakcje alergiczne.

Podawanie tiaminy dożylnie nie jest zalecane ze względu na możliwość wystąpienia tzw. „wstrząsu tiaminowego”.

Wpływ innych substancji na działanie tiaminy

W trakcie stosowania tiaminy warto zwrócić uwagę na możliwe interakcje z innymi składnikami aktywnymi. Poniżej przedstawiono wybrane substancje, które mogą wchodzić w reakcje z witaminą B1, wraz z ich przynależnością do odpowiednich grup farmakologicznych.

Zarówno związki wapnia, jak i magnezu oraz niektóre inne substancje mogą wpływać na przyswajanie lub skuteczność tiaminy. Warto mieć to na uwadze podczas suplementacji lub leczenia preparatami zawierającymi tę witaminę.

Wpływ składników diety na przyswajanie witaminy B1

Przyswajanie tiaminy nie jest uzależnione od spożywanych posiłków, dlatego można ją przyjmować niezależnie od jedzenia. Warto jednak pamiętać, że picie herbaty może ograniczać absorpcję tej witaminy.

Wpływ alkoholu na przyswajanie witaminy B1

Spożywanie alkoholu może prowadzić do ograniczenia zdolności organizmu do przyswajania tiaminy.

Znaczenie tiaminy w okresie ciąży

Stosowanie tiaminy jest możliwe również u kobiet spodziewających się dziecka.

Rola tiaminy w procesie karmienia piersią

Podczas laktacji tiamina jest obecna w mleku matki. Przyjmowanie tej witaminy jest możliwe również w trakcie karmienia piersią.

Potencjalne działania niepożądane

Podanie tiaminy w formie iniekcji może prowadzić do reakcji alergicznych, w tym anafilaksji, a także wywoływać ból w miejscu wkłucia. Wysokie dawki tej substancji mogą skutkować łagodnymi parestezjami oraz obniżeniem ciśnienia krwi. Dodatkowo, możliwe jest zwiększenie ilości wydalanego moczu.

Jak działa witamina B1 w organizmie?

Aktywna postać tiaminy, znana jako pirofosforan tiaminy (kokarboksylaza), pełni funkcję koenzymu dla wielu enzymów zaangażowanych w przemiany węglowodanów. Dzięki temu witamina B1 odgrywa kluczową rolę w procesach metabolicznych, umożliwiając pozyskiwanie energii niezbędnej do pracy układu nerwowego, mięśni oraz serca. Niedobór tej substancji objawia się m.in. podwyższonym poziomem kwasu pirogronowego w tkankach, co wskazuje na zaburzenia metabolizmu. Tiamina uczestniczy również w oksydacyjnej dekarboksylacji kwasu pirogronowego i α-ketoglutarowego, wspierając prawidłowe funkcjonowanie organizmu.

Proces przyswajania tiaminy w organizmie

Po spożyciu doustnym tiamina jest efektywnie absorbowana przez przewód pokarmowy. Największa ilość tej witaminy wchłania się w obrębie dwunastnicy oraz jelita cienkiego.

Rozmieszczenie witaminy B1 w organizmie

Tiamina jest szybko wchłaniana przez organizm i gromadzi się głównie w mięśniach, układzie nerwowym, sercu, nerkach oraz wątrobie. W tych tkankach jej stężenie jest szczególnie wysokie.

Procesy przemian tiaminy w organizmie

W organizmie tiamina przekształcana jest do związku zwanego pirymidyną.

Usuwanie tiaminy z organizmu

Metabolity tiaminy, podobnie jak sama witamina B1, są eliminowane z organizmu głównie wraz z moczem.