Oktenidyna – właściwości, zastosowania i historia substancji

Preparaty z oktenidyną dostępne na polskim rynku

• Octenisept to płyn przeznaczony do stosowania na skórę, dostępny w różnych pojemnościach – 50 ml (z atomizerem), 250 ml oraz 1000 ml. Produkt ten wykorzystywany jest głównie do dezynfekcji ran, otarć, zadrapań i podrażnień. Może być stosowany także przy grzybicy czy stanach zapalnych skóry.
• Octeangin to twarde pastylki do ssania o zawartości 2,6 mg substancji czynnej w każdej z 24 sztuk. Pastylki te są polecane jako wsparcie w łagodzeniu objawów bólu gardła.
• Oktaseptal występuje jako aerozol na skórę w trzech wariantach pojemności: 30 ml, 60 ml oraz 250 ml. Preparat zawiera oktenidynę i jest przeznaczony do odkażania ran oraz dezynfekcji skóry.
• Maxiseptic to kolejny środek z oktenidyną w formie aerozolu, dostępny w opakowaniach po 50 ml i 250 ml. Sprawdza się przy pielęgnacji ran, otarć czy zadrapań oraz wspomaga ochronę przed zakażeniami.

Zastosowania oktenidyny w praktyce medycznej

Oktenidyna znajduje szerokie zastosowanie jako środek antyseptyczny w różnych sytuacjach medycznych i pielęgnacyjnych. Może być używana do dezynfekcji skóry przed zabiegami niechirurgicznymi, a także do oczyszczania niewielkich ran powierzchniowych oraz pielęgnacji po zabiegach chirurgicznych, takich jak zamknięte szwy.

Substancja ta sprawdza się również przy leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej gardła oraz podczas higieny jamy ustnej po interwencjach stomatologicznych, podrażnieniach spowodowanych noszeniem protez lub aparatów ortodontycznych, czy drobnych urazach w obrębie ust.

Oktenidyna jest stosowana wspomagająco w terapii grzybicy międzypalcowej, a także do pielęgnacji kikuta pępowinowego u noworodków. Wykorzystuje się ją również przed cewnikowaniem oraz przy krótkotrwałej dezynfekcji narządów płciowych i okolic odbytu przed i po badaniach diagnostycznych.

• dezynfekcja skóry przed zabiegami niechirurgicznymi;
• oczyszczanie małych ran powierzchniowych i pielęgnacja pooperacyjna (np. szwy);
• higiena jamy ustnej po zabiegach dentystycznych, przy podrażnieniach od protez lub aparatów ortodontycznych oraz drobnych urazach;
• wspomaganie leczenia grzybicy międzypalcowej;
• pielęgnacja kikuta pępowinowego u noworodków;
• przed cewnikowaniem;
• krótkotrwała dezynfekcja narządów płciowych i okolic odbytu przed i po zabiegach diagnostycznych.

Jak stosować oktenidynę – zalecenia dotyczące dawkowania

Oktenidyna przeznaczona jest do użytku zewnętrznego na skórę oraz błony śluzowe i może być stosowana niezależnie od wieku pacjenta. Częstotliwość aplikacji powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb oraz rodzaju schorzenia. Aby osiągnąć skuteczny efekt antyseptyczny, rekomenduje się, by preparat pozostawał na powierzchni skóry lub błon śluzowych przez minimum jedną minutę, a zabieg powtarzano co najmniej raz dziennie.

Nie zaleca się stosowania oktenidyny dłużej niż dwa tygodnie bez konsultacji z lekarzem. W przypadku pastylek do ssania, maksymalna dzienna dawka dla dorosłych i młodzieży powyżej 12 lat wynosi 6 pastylek.

Kiedy nie należy stosować oktenidyny?

Oktenidyna nie powinna być używana u osób uczulonych na tę substancję.

Nie zaleca się jej stosowania do płukania jamy brzusznej podczas operacji, pęcherza moczowego ani błony bębenkowej.

Preparatu nie wolno także wykorzystywać do dezynfekcji głębokich ran oraz podawać dożylnie.

Ważne środki ostrożności i przeciwwskazania przy stosowaniu oktenidyny

Oktenidyna nie powinna być aplikowana do wnętrza ucha ani do oka, a także nie wolno jej połykać. Substancja ta nie jest przeznaczona do dezynfekcji głębokich ran, ponieważ może to prowadzić do poważnych powikłań, takich jak obrzęk, zaczerwienienie czy nawet martwica tkanek. W przypadku stosowania oktenidyny przed zabiegami inwazyjnymi u wcześniaków lub dzieci o niskiej masie urodzeniowej odnotowano występowanie ciężkich reakcji skórnych.

Nie zaleca się używania opatrunków okluzyjnych oraz pozostawiania nadmiaru preparatu w fałdach skóry – należy również usuwać materiały nasączone oktenidyną mające kontakt ze skórą pacjenta. Aby uniknąć nadmiernej ekspozycji na tę substancję, zawsze powinien być zapewniony swobodny odpływ płynu z miejsca dezynfekowanego i nie należy aplikować preparatu pod ciśnieniem.

Pastylki do ssania zawierające oktenidynę można stosować maksymalnie przez 4 dni, natomiast płyny z tym składnikiem nie powinny być używane dłużej niż dwa tygodnie.

Wpływ oktenidyny na działanie innych substancji aktywnych

Warto zwrócić uwagę na możliwe reakcje oktenidyny z innymi składnikami stosowanymi w leczeniu. Jednym z przykładów jest jodopowidon, należący do grupy związków jodu. Poniżej przedstawiono zestawienie dotyczące tej interakcji:

Bezpieczeństwo stosowania oktenidyny a kierowanie pojazdami

Stosowanie oktenidyny nie wpływa negatywnie na umiejętność prowadzenia samochodu ani obsługę urządzeń mechanicznych.

Pozostałe interakcje z innymi substancjami

Podczas stosowania oktenidyny należy unikać kontaktu z anionowymi środkami powierzchniowo czynnymi, takimi jak mydła, ponieważ może to prowadzić do powstawania trudno rozpuszczalnych osadów. W przypadku używania rozcieńczonej oktenidyny zaleca się wykorzystywanie wyłącznie wody destylowanej lub przeznaczonej do iniekcji, aby zapobiec niepożądanym reakcjom.

Bezpieczeństwo stosowania oktenidyny w okresie ciąży

Oktenidyna praktycznie nie przenika przez skórę, a jej absorpcja przez błony śluzowe jest bardzo niewielka. Dotychczasowe badania przeprowadzone na zwierzętach nie wykazały szkodliwego wpływu tej substancji na rozwój płodu ani nie stwierdzono działania genotoksycznego. Jednakże, ze względu na ograniczoną ilość danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania oktenidyny u kobiet w ciąży, każdorazowo decyzję o jej użyciu powinien podjąć lekarz.

Bezpieczeństwo stosowania oktenidyny podczas karmienia piersią

Oktenidyna jest powszechnie używana w leczeniu dzieci, a jej wchłanianie przez skórę i błony śluzowe do krwiobiegu jest minimalne. Nie ma dostępnych informacji potwierdzających, że substancja ta przenika do mleka matki.

Oktenidyna a możliwości rozrodcze

Dotychczasowe eksperymenty przeprowadzone na zwierzętach nie wskazały, aby stosowanie oktenidyny miało niekorzystny wpływ na zdolność do rozmnażania.

Możliwe działania niepożądane

Stosowanie tego preparatu może wiązać się z wystąpieniem pewnych niepożądanych reakcji organizmu. U części osób mogą pojawić się łagodne lub umiarkowane objawy, które zwykle ustępują samoistnie po krótkim czasie. W rzadkich przypadkach skutki uboczne mogą być bardziej nasilone i wymagać konsultacji z lekarzem. Warto zapoznać się z potencjalnymi działaniami niepożądanymi przed rozpoczęciem stosowania produktu.

Dodatkowe możliwe działania niepożądane

Stosowanie oktenidyny na błonę śluzową pochwy może powodować uczucie pieczenia oraz rozgrzania w miejscu aplikacji.

W przypadku użycia roztworu z oktenidyną w leczeniu głębokich ran, odnotowano sytuacje, w których pojawiało się zaczerwienienie, obrzęk, a nawet martwica tkanek.

Skutki uboczne i możliwe konsekwencje nadmiernego użycia oktenidyny

Dotychczas nie odnotowano przypadków przedawkowania oktenidyny. Jednak zbyt częste aplikowanie tego środka na błony śluzowe jamy ustnej lub gardła może prowadzić do nasilenia niepożądanych reakcji, takich jak:

• uczucie suchości w ustach oraz zmiany w odczuwaniu smaku;
• dolegliwości żołądkowe, w tym bóle brzucha czy niestrawność;
• wystąpienie nudności lub wymiotów.

Z tego względu zaleca się stosowanie oktenidyny zgodnie z zaleceniami, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia powyższych objawów.

Jak działa oktenidyna – wyjaśnienie mechanizmu

Oktenidyna to środek antyseptyczny, który wykazuje szerokie spektrum działania – zwalcza bakterie (w tym chlamydie, mykobakterie oraz szczepy MRSA), grzyby, pierwotniaki (np. Trichomonas) oraz wirusy takie jak Herpes simplex, HBV czy HIV.

Związek ten należy do grupy kationowych substancji powierzchniowo czynnych i posiada dwa aktywne centra, które ingerują w strukturę błon lipidowych drobnoustrojów oraz wirusów. W wyniku tej interakcji dochodzi do uszkodzenia i zniszczenia komórek patogenów.

Efektywność oktenidyny pojawia się już po minucie kontaktu z mikroorganizmami i utrzymuje się przez około godzinę od zastosowania.

Przenikanie oktenidyny przez skórę i błony śluzowe

Oktenidyna nie przenika przez skórę, nawet jeśli jest ona uszkodzona, ani przez śluzówkę pochwy. Jedynie niewielkie ilości tej substancji mogą zostać wchłonięte przez błony śluzowe.

Usuwanie oktenidyny z organizmu

Oktenidyna praktycznie nie przenika przez błony śluzowe, dlatego jej obecność we krwi nie jest wykrywana. Po spożyciu doustnym substancja ta zostaje wydalona z organizmu głównie wraz z kałem.